De cacao-connectie: van plant naar product
Graag vertellen we je wat meer over de herkomst en oorsprong van onze geliefde cacao en chocoladeproducten: de cacaoboom en de speciale bestuiving van de bloemen, en het verwerkingsproces van de cacaobonen. In het Engels wordt naast cacao ook de term cocoa vaak gebruikt; die heeft meestal betrekking tot wat wij cacaopoeder noemen.
Begint dit verhaal met de bloemetjes en de bijtjes?
Nee: bijtjes zijn te groot om het binnenste gedeelte van de bloemen die aan de cacaoboom groeien te kunnen bereiken en kunnen dus niet helpen bij de bestuiving van mannetjes- en vrouwtjesbloemen. Eigenlijk is het nog interessanter: de bloem van een cacaoboom is hermafrodiet, of tweeslachtig, en heeft binnen één bloem zowel vrouwelijke als mannelijke bloemorganen.
Toch kan bevruchting alleen plaatsvinden tussen bloemen van verschillende bomen, en gebeurt het dus niet allemaal ‘binnenskamers’. En wat zijn nou de enige (en echt de enige!) beestjes die de bestuiving van cacaobloemen voor elkaar krijgen? Hele kleine knutjes: steekvliegjes die slechts 1 tot 4 millimeter groot worden. Deze familie van muggen gedijt uitstekend in vochtige, tropische klimaatomstandigheden, maar zijn zo klein dat ze per ‘vlucht’ maar een heel klein beetje stuifmeel kunnen vervoeren.
Zonder dit mini transportmiddel echter is bestuiving en dus cacaoteelt vrijwel onmogelijk, en daarom is het van belang dat de leefomstandigheden voor deze insecten beschermd blijven. Het regenwoud met haar vochtige bodem en dichte begroeiing is een ideaal leefgebied voor ze, en niet geheel toevallig ook het perfecte groeigebied voor cacaobomen.
Hoe groeien cacaobonen, en hoe worden ze geoogst en verwerkt?
Cacaobomen groeien het best in de lagere regionen van het tropisch regenwoud, in de schaduw van hogere bomen en planten. Aan de boom groeien vruchten die lijken op grote, dikke peulen. Daar binnenin bevinden zich, wanneer de vrucht lichtgeel en rijp is, zo’n twintig tot zestig bonen. De rijpe peulen worden doorgaans met de hand geoogst, op zo’n manier dat de takken niet beschadigd raken en er opnieuw vruchten aan kunnen groeien.
Cacaobomen groeien het best in de lagere regionen van het tropisch regenwoud, in de schaduw van hogere bomen en planten. Aan de boom groeien vruchten die lijken op grote, dikke peulen. Daar binnenin bevinden zich, wanneer de vrucht lichtgeel en rijp is, zo’n twintig tot zestig bonen. De rijpe peulen worden doorgaans met de hand geoogst, op zo’n manier dat de takken niet beschadigd raken en er opnieuw vruchten aan kunnen groeien.
Binnen ongeveer tien dagen na de oogst worden de peulen geopend om de bonen eruit te halen. Door de schillen van de peul te verspreiden over de grond kunnen voedingstoffen terug de bodem in keren. Het vruchtvlees dat om de bonen zit kan verwerkt worden tot zoet sap om te drinken, of voor andere doeleinden. De bonen zelf worden gefermenteerd en dan gedroogd. Tijdens dit proces vinden er chemische reacties plaats die zorgen voor de kleur en de smaken die wij herkennen als cacao.
Na het fermenteren worden de bonen in de zon gedroogd. Zonlicht heeft de voorkeur boven machine-droging, om het risico op rookvervuiling te voorkomen. Het drogen moet zeer zorgvuldig gebeuren: als het te gehaast gebeurt worden de chemische processen onderbroken, wat voor een bittere smaak kan zorgen. Maar als het drogen net te lang duurt kunnen er schimmels en een bedorven smaak ontstaan. Er is dus een veel precisie en expertise vereist om bonen te leveren die uitmuntend genoeg zijn om tot cacaopoeder van hoge kwaliteit te vermalen.
Waarom zijn cacaobomen zo belangrijk?
Om de vraag maar met een vraag te beantwoorden: kun je leven zonder chocola? Maar meer serieus bezien: de cacaoboom hoort van oorsprong thuis in het regenwoud en groeit daar op haar best. Behoud en bescherming van regenwouden kan gestimuleerd worden door economische motieven waarbij tegelijkertijd ook andere ecosystemen in regenwoudgebieden worden beschermd door duurzaam agro-bosbeheer, of agroforestry. Door te kiezen voor biologische cacaoproducten helpt u de ondersteuning van het zeer delicate bestuivingsproces, door de beste omstandigheden te creëren en te behouden voor zowel de broodnodige insecten als de cacaoboom met haar verfijnde bloemen. In onze beleving is dit dan ook de beste manier om te genieten van de fantastische, rijke smaken van cacao en chocolade!
